Osmanli'nin Gözde Ermenileri

Osmanli'nin son döneminde Ermeni bakanlar hünkârin sadik hizmetkâriydi. II. Abdülhamit Ag o p Kazazyan, Sakiz Ohannes ve Mikael Portukal Pasa'ya hazinenin yönetimini vermisti. Devlet erkânindaki Ermeniler arasinda padisahin hediye ettigi attan düsüp ölenler de var, casuslukla itham edilenler de... Osmanli'da azinlik basarilari deyince akla Ermeniler geliyor. . .

Azinliklarin basari öyküleri denince dünya tarihinde daha çok Yahudiler akla gelir. 2005 sonu itibariyle yeryüzündeki toplam nüfuslari sadece 13 milyon olan Musevilerin ekonomi ve siyasetteki etkinligi "azinlik" ve "basari" kavramlarinin birlikteliginin somut delillerinden biri. Osmanli'nin "azinliklar" panosunda önemli bir yer isgal eden Ermeniler de bugüne dek daha çok tehcir olayi ve soykirim iddialari ile hatirlandi, anildi. Osmanli döneminde Ermenilerin ticaretteki etkinligi de bilinen bir gerçek. Ancak siyaset ve bürokraside aktif görevler alan Ermenilerin gözlerden kaçan basari öyküleri var. Birinci Mesrutiyetten sonra bakanliklarda, orduda ve disislerinde önemli mevkilere getirilen Ermeniler aristokrat gelenegin olmadigi Osmanli'da güçlü bir "aristokrat zümre" olusturuyorlardi. Osmanli'nin basarili Er meniler'i arasinda, nüfuzlu ailelerin çocuklarinin yani sira yüksek tahsil bile görmeden kendi imkânlariyla yükselen ve devletin üst kademelerinde görev yapanlar da var. Basarili Ermeniler'den 22'si; disisleri, ticaret ve maliye gibi önemli kurumlarda nazirlik yapmislardi. Bunlarin haricinde 33 milletvekili ve Osmanli ordusunda komuta kademesinde görev yapmis 29 pasa bulunuyor.
Ermeniler'in etkin oldugu devlet kurumlarindan biri de hariciye idi. Osmanli'nin son döneminde yedi büyükelçi ve 11 baskonsolos Ermeni'ydi. O tarihlerde Ermeni diplomatlar Türk hariciyesinde aktif görevler alirken kaderin garip bir tecellisiyle 1970'li ve 80'li yillarda Ermeni terör örgütü ASALA yurt disindaki Türk diplomatlarini hedef seçecekti.

CUMHURIYET TARIHININ ILK ERMENI MILLETVEKILI
Cumhuriyet döneminde, sadece disislerinde degil, diger devlet kurumlarinda da Ermeniler'in varligina rastlanmiyor. Cumhuriyet döneminin ilk Ermeni milletvekili Berç Keresteciyan idi. Keresteciyan, Atatürk'ün Samsun'a çikisindan önce Bandirma gemisine suikast yapilacagini bildiren kisiydi, istiklal Savasi'nda da büyük yararliliklar gösteren Keresteciyan, Atatürk'ün kontenjanindan Afyon milletvekili olarak TBMM'ye girdi. Keresteciyan, Atatürk'ün vefatindan sonra bir kez daha seçildi ve 1942'ye kadar mebusluk yapti. Sekiz yil aradan sonra Dr. Andre Vahram, Demokrat Parti listesinden Meclis'e girdi. 1954 yilinda ise Dr. Zakar Tarver, 1957de de Migirdiç Sellefyan milletvekili oldular. Bu tarihten sonra Ermeni mebus çikmadi. Sadece 1960 îhtilali'nden sonra Berç Turan, Adalet Partisi'nden senatör seçildi. Bunun yani sira Ermeniler, devlet üniversiteleriyle tip alaninda Cumhuriyet döneminde de etkin rol oynamaya devam ettiler. Osmanli'daysa bürokrasinin üst kademelerinde 41 memur ve 11 üniversite ögretim üyesi Ermeni bulunuyordu.

PADISAHIN HEDIYE ETTIGI ATTAN DÜSEREK ÖLEN BAKAN
Osmanli Er meniler'i arasinda "aristokrat" denilebilecek zümrenin en taninmis isimlerinden biri Agop Kazazyan Pasa idi. 1833 yilinda dogan Kazazyan, yüksel tahsili olmamasina ragmen zekâsiyla sivrilmis ve hünkârin takdirini kazanarak Hazine'den sorumlu kilinmisti.
Osmanli Bankasi'nda tercüme bürosu sefligini yürüten Kazazyan, bu dönemde sarayla yakin iliskiler kurdu. Hazine-i Hassa'da görev alan Kazazyan, daha sonra II. Abdülhamit'in teklifiyle Maliye Nazirligi'na getirildi. Padisah'a bagliligi ile meshur olan Agop Pasa, Abdülhamit'in kendisine hediye ettigi atini sürerken Kalender Kasri'nin duvarina çarparak vefat etti.

HALEF-SELEF ERMENI BAKANLAR
Yine II. Abdülhamit döneminde görev yapan iki Ermeni bakan birbirlerinin halefselefi idi. 1897 yilinda Sakiz Ohannes Pasa, Ermeni Hazine-i Hassa Naziri Mikael Portukal Pasa'nin ölümünden sonra bosalan göreve getirildi. Ohannes, bu görevi on yil sürdürdükten sonra istibdat Devri sona erince görevinde ayrildi. Sakiz Adasi kökenli olan Ohannes Pasa görevinden ayrildiktan dört yil sonra vefat etti.
Ohannes'in bakanlik dönemindeki icraatlari arasinda Bagdat ile Basra arasindaki deniz ulasiminin gelirini Osmanli hazinesine baglama, Selanik Limani'nm insaati, Konya ovasinin sulanmasi ve Anadolu'daki demiryolu tahvillerinin alim-satimi yer aliyordu.

Vakit Haber: Ferhat ÜNLÜ