Soğuk Bir Kış Günü Erivan’da Olmak

Mutlu Tönbekici - mutlu.tonbekici@gmail.com
http://haber.gazetevatan.com

Bu yazıyı Ermenistan’dan yazıyorum. Soğuk bir kış günü yolum Atina’dan sonra Erivan’a düştü. Elimde Ece Temelkuran’ın “Ağrı’nın Ağırlığı”, bu yabancı ama aslında komşu diyarı tanıyorum..

İstanbul Kültür Üniversitesi, Küresel Siyasal Eğilimler Merkezi’nin (GPoT)

“Türkiye - Ermenistan arasında diyalog kurma projesi” çerçevesine geldik buralara. Dört gazeteciyiz: Hürriyet’ten Serhan Yedig, Radikal’den Müge Akgün ve şimdi serbest gazeteci Erdal Güven.

Proje bir yıldır sürüyor. Dört ayağı var. Birincisi öğrencileri kapsayan bir aktivite. Karşılıklı altı öğrenci Türkiye ve Ermenistan’a geliyor ve 10 dakikalık mini belgeseller çekiyor. Nazar bocuğu, Erdil Yaşaroğlu, Ara Güler, Erivan’daki Anadolu şehirlerinin isimleri verilmiş sokaklar...

İkinci ayağı . . . gazeteci değişimi. Karşılıklı olarak gazeteciler Türkiye ve Ermenistan’da ağırlanıyor. İmkanı olan bir ay kalıyor.

Üçüncü ayak otobüs turu. Yine Türkiye ve Ermenistan’dan 6’şar gazeteci bir otobüsün içinde İstanbul’dan başlayarak Anadolu’nun çeşitli şehirlerini geziyor. Anadolu bittikten sonra Gürcistan üzerinden (zira Ermenistanla sınırımız hala kapalı) Ermenistan’a gidiliyor ve oranın şehirleri geziliyor.

Dördüncü ayak ise TV programları. Karşılıklı ekipler gelip gidip programlar yapıyor.

***


Biz, anlamış olacağınız gibi gazeteci değişim programıyla geldik. Siyasetçilerin yapamadığını biz yapmaya çalışıyoruz. (“Komşularla Sıfır Problem” politikasını hatırlayan var mı? Nasıl da rafa kalktı..)

Gelirken utançla karışık tuhaf duygularla geldim. Ermenistan, binlerce yıllık komşumuz ama Erivan hakkında HİÇ ama HİÇ bir şey bilmiyorum! Ermenistan’ın fakirliği ve korkunç depremi dışında aklımda bir şey yok. Tabii Erivan deyince aklıma dökük bir şehir geliyor.

Dökük bir şehir beklerken muhteşem bir havaalanına indik. Dört yıl önce geliş açılmış, sadece on gün önce de gidiş bitmiş. Pırıl pırıl bir havaalanı. Yeni bir havalanına inmek ne kadar etkiliyormuş insanı...

İkinci şokum heryerde kumarhane görünce oldum. Şehrin girişi Las Vegas gibi. Sonradan öğrendik meğer yasa bunu emrediyormuş. Kumarhaneler şehir merkezinde olamazmış...

Üçüncü şokum Stefanel’den Baby Dior’a, Victoria’s Secret’dan Armani, Gucci’sine kadar her markanın dükkanını görmek oldu.

Ah küresel dünya... Dünyanın ekseni 12 santim kaymış, İtalyasından İspanyasına buraya akmış, biz birbirimize bir santim yaklaşamamışız...

Dördüncü şokum meğer güzel bir şehirmiş... Milim milim tasarlanmış..

Şimdilik bu kadar. Yarın devam ederiz..

***

Vanahaşna

İlk akşam yemeğimizı köyüm anlamına gelen “Mer Kuğı” restoranında alıyoruz. Karşımıza “Van üsülü haşlama” manasına gelen “Vanahaşna” yemeği çıkıyor.

Tabii kim nereden bilecek, Van bir zamanlar Ermeni şehriydi. Rumlar için İstanbul neyse Ermeniler için de Van oydu. Bir yemeğin adı nasıl Van usulü olmasın?

Malzemeler: Isıtılmış yoğurt, küçük küçük kıyılmış ve kavrulmuş sarımsak, çok ince kıyılmış et ve soğanla kavrulmuş mercimek ve kırpık kırpık edilmiş çıtır lavaş...

Hepsi, karabiber ve tuzla beraber masada karıştırılıyor ve servis ediliyor.

Vanlı dostlarıma selamlar...

******

Kurutulmuş Otlar Gibi Kurutulmuş Anılar şehri


İki gündür Erivan’dan Ağrı’yı görmeye çalışıyoruz... “Bir gösterse kendini.. Hakikaten çok etkileneceksiniz” diyor rehberimiz Armen ve Katar. Fakat yazık ki hava çok puslu, heybetli dağ kendini bir türlü göstermiyor. “Görünse şurada olacak” diye bir boşluğu gösteriyor Katar.

Her ev onu görmek istiyor. Her otel Ağrı yani Ararat’ı görüyor diye reklamını yapıyor. Her dükkânda, her işyerinde, her restoranda, her sanat galerisinde ve galiba her evde Ağrı’nın bir fotoğrafı, bir yağlı boya resmi, bir illüstrasyonu bulunuyor. Anlıyorum ki İstanbul için Boğaziçi ne demekse, Erivan için de Ağrı Dağı o demek. Erivan’ın boğazı Ararat... Bu şehir Ararat (Ağrı) Dağı için yaşıyor sanki. Tek tanrılı olmasalar, Allah’a inanmasalar, mutlaka Ararat’a taparlardı.

Dağ kendini öyle kolay kolay göstermiyormuş. Nice filmci, fotoğrafçı haftalarca beklemiş de eli boş dönmüş.

“Yok burada dağ mağ! Yalan söylüyorsunuz!” dedim sonunda, rehber kız gülmekten katılacaktı. Ha bire aynı boşluğa bakıp duruyoruz.

Akşama doğru, gün batarken en tepesini gösteriyor bize Ağrı/Ararat. Ahhh.. İşte o zaman anlıyorsun niye bu kadar seviyorlar bu dağı diye.. Bulutların üzerinde yüzüyor gibiydi... Cennet gibi...

***

Dünyayı kadınlar kurtaracak derim ya hep... Yine aynı şeyi düşünmeden edemiyorum.

Ermenistan’da sokaklarda dolaşırken tedirginlik hissediyordum. Zira bu ülke “soykırımla” yatıp kalkıyor. Aradan neredeyse 100 yıl geçti ama 1915’te uğradıkları büyük katliamın acısını dün olmuş gibi yaşıyorlar ve yaşatıyorlar. Türkiye, dünyanın düz olduğunu iddia edercesine olanı biteni inkar ettikçe, trafik kazası muamelesi yaptıkça da kinleri artıyor.

Alnımda Türk olduğum yazmıyor elbette ancak yine de şehirde dolaşırken tedirginlik hissetmeden edemiyordum. Biri çıkıp da “ne işin var burada?” dese, onu demedi hadi ama sitemli bir bakış atsa ben ne der ne yapardım? “Ben bu aptal inkar politikasından utanç duyuyorum, imzamı da attım nitekim, gereksiz yerlerden gerekli lanetimi de yedim, ne Ermeniliğim, ne Rumluğum kaldı” desem ne olacak ki.. Bizim birbirimizi DE yiyip bitirdiğimize inanır mı ki?

Allah için kimsenin ne bir kem bakışını ne de sitemini aldım. Ama tedirginliğimi de üzerimden atamıyordum...

Ta ki buranın “kapalı pazarı”na gidene kadar. Taze sebze meyvenin satıldığı Sovyet usulü koca bir bina. Niyetim “aveluk” almaktı. Türkiye’ye gelince arkadaşlarıma yemek pişirmek istedim. Aveluk da bir çeşit ot. Kurutuyorlar sonra haşlayıp tekrar hayata döndürüyorlar. Soğanla kavrulunca çok güzel bir meze oluyor. Gittiğimiz her iki lokantada da çıkardılar, çok hoşuma gitti bu yasemin kokulu ot. Bu arada pazara gidince anladım ki Ermenistan’da HER ŞEY kurutuluyor. Reyhan, maydanoz, dereotu, tere, kişniş...

Pazarın en dibinde bir teyzeden yaptım alışverişimi.. Rehberimiz Armencan’ın yardımıyla teyzeden yemek tarifleri alıp dururken teyze nereden geldiğimi sordu. Eyvah kesilecek şimdi yemek tarifleri derken teyze yüzüme baktı, ellerimi tuttu ve “buraya daha sık gelin” dedi. “Buna bir çok açıdan ihtiyacımız var”.. Ve sonra torbama bir demet daha kurutulmuş ot attı. Parasız.

***


Teyze ne demek istedi? Tam olarak bilmiyorum.

Geçen gün Ece Temelkuran’ın kitabını yanlışlıkla “Ağrı’nın Ağırlığı” diye yazdım. Doğrusu “Ağrı’nın Derinliği” olacak.

Sonra neden bu hatayı yaptım diye düşündüm. Çünkü Türkiye, Ermenistan, 1915 denince hissettiğim tek duygu “ağırlık”.

Belli ki pazarcı teyze için de “ağırlık”. Kurutulmuş otlar gibi kurutulmuş anılarından da kurtulmak istiyor belki.

Başbakanımız 1938 Dersim olayları için “katliamdı” demiş dün. Devlet adına özür dilemiş canına kıyılan 13 bin 500 insan için.

Olabiliyormuş demek ki..

Dersim’i bombalayan pilotlardan biri de Sabiha Gökçen biliyorsunuz. Şimdi havaalanın isminin değişmesini talep ediyorlar.

İzmir’deki Talat Paşa Bulvarı’nın ismi ne zaman değişecek?